Monday, September 17, 2007

Groepsvorming: verdeel en heersch


Als ik mijn cursisten laat samenwerken in groepjes, ga ik bij de selectie van de groepsleden meestal het rijtje af. Mensen die naast elkaar gaan zitten zijn zo tot elkaar veroordeeld.

Soms is dat prima. Mensen zijn niet voor niets naast elkaar gaan zitten. Misschien voelen ze zich daardoor veiliger in de groep.

Maar zeker als de cursus meerdere dag(del)en duurt, kan het zinvol zijn de groepjes eens lekker door elkaar te husselen. Mijn ervaring leert dat dat niet spontaan gaat. Mensen gaan de volgende cursusdag meestal op precies dezelfde plek zitten als de eerste.

Hoe kun je groepen op een willekeurige manier verdelen? Hieronder een aantal voorbeelden in oplopende speelsheid.

  • Op je nummer gezet
    • Je geeft je cursisten - op het rijtje af - een oplopend nummer. Stel dat je vier groepjes van vier wilt maken, dan zeg je vier keer '1, 2, 3, 4'. Cursisten die nummer 1 kregen, maken een groepje en hetzelfde geldt voor cursisten die nummer 2 kregen, enzovoort
  • Kleur bekennen
    • Maak groepjes van cursisten die dezelfde kleur trui, broek, sokken of ogen hebben
  • Alfabet
    • Laat je cursisten zich opstellen in alfabetische volgorde van hun voornamen. Vervolgens ga je dan wel het rijtje af voor het samenstellen van de groepjes
  • De vragenstroom*
    • Stel je cursisten achter elkaar een aantal vragen. Let goed op en stel dan groepen samen op basis van de vingers die omhoog zijn gestoken. Voorbeelden van vragen:
      • "wie heeft een kat?"
      • "wie heeft zich vanmorgen verslapen?
      • "wie kijkt er naar Boer zoekt Vrouw?"
      • "wie houdt er van zwemmen?"
      • "wie heeft er wel eens parachute gesprongen?"
      • enz.
  • Paren**
    • Maak kaartjes van voorwerpen of onderwerpen die bij elkaar horen. Hussel ze door elkaar en laat je cursisten de persoon zoeken met het kaartje dat bij zijn of haar kaartje past. Voorbeelden (voor het vormen van tweetallen):
      • Zwart-Wit, Groot-Klein
      • Mozilla Firefox-Internet Explorer
      • Bill Clinton-Hillary Clinton (Soms blijft er één drietal te verdelen. Daar heb je dan een extra kaartje voor. Bij dit voorbeeld zou je dan Monica Lewinsky toe kunnen voegen :-))
  • Puzzelen**
    • Je verknipt zoveel foto's of ansichtkaarten als je groepjes wilt vormen in zoveel stukjes als elke groep groot moet zijn. Verdeel de stukjes willekeurig over de groep en laat je cursisten de puzzel van hun groepje compleet maken
  • Hindu**
    • Plak gekleurde stickertjes op het voorhoofd van je cursisten. Het aantal kleuren bepaalt het aantal groepen. De hoeveelheid per kleur bepaalt de grootte van de groepen. Laat je cursisten vervolgens - zonder woorden - uitzoeken bij welk groepje ze horen
Hebben jullie nog leuke toevoegingen?

M.

* Gebaseerd op de ImprovEncyclopedia (worth a visit!)
** Gebaseerd op het boek Energize II (leuk boek met werkvormen)

Plaatje via

14 comments:

Anonymous said...

Leuk. Volgens mij heb je zo wel genoeg "schudmateriaal" voor cursisten, er zitten aardige variaties bij. De 1,2,3,4 methode doet het inderdaad goed als je persé "bekenden" wilt scheiden in een gemêleerd gezelschap (die gaan nu eenmaal vaak naast elkaar zitten).

Ik heb zelf ooit een wat langere projectmanagementcursus meegemaakt. Daar werd eerst een individueel onderzoek gedaan naar het "type" projectmedewerker. Aan de hand van een aantal vragen kwam naar voren dat iemand bijvoorbeeld een analyticus is, de ander een knopendoorhakker, de derde extreem extrovert en een vierde weer zeer terughoudend is. Aan de hand van al die uitkomsten werden "optimale" projectteams samengesteld uit de cursisten. Die teams hebben vervolgens een dag of vier met elkaar opgetrokken en de rest van de cursus samengewerkt om een aantal opdrachten uit te voeren. Tussendoor werden als experiment ook een paar keer dezelfde "smaken" in één team gezet. Prachtig om te zien dat de samenwerking bij opdrachten vervolgens ontzettend stroef liep.

Meer algemeen, je doet eerst een onderzoekje naar het "soort" cursisten en vervolgens gebruik je die resultaten voor een indeling. Ongetwijfeld niet altijd toepasbaar, maar in het geval van die projectmanagementcursus vond ik het een bijzonder geslaagde methode.

Het is overigens ook een theoretisch model (de ideale projectteamsamenstelling), ik kan alleen even niet op de naam komen.

Unknown said...

Hoi Marina,

Er kunnen inderdaad goede redenen voor zijn natuurlijk maar ik zou er persoonlijk toch altijd voor kiezen om mensen daar te laten zitten waar ze zelf willen.
Ik denk dat dat een mini-trauma is van de middelbare school. Als docenten mij tot een bepaalde plek dwongen kon ik maandenlang mokken. En meestal mocht ik binnen een paar lessen vooraan komen zitten, op de een of andere manier :-)

Op de IDM was het al niet anders. De paar groepen die werden toegewezen leidden tot veel ellende. De tijd en ruimte waren te beperkt om elkaar te leren kennen, je wilde alleen resultaat. Dat doe je dan toch het liefst met de mensen met wie je al contact hebt gelegd in de kantine etc.

In dienst werkte dat mengen weer wel. Maar daar was je dan ook echt op elkaar aangewezen...

Marina Noordegraaf .... said...

@ Marc

Kunnen dat de Belbin teamrollen zijn?

Het ligt nogal aan het type cursus óf en hóe het zin heeft om groepjes te schudden. Bij zo'n projectmanagement cursus lijkt het met essentiëel. En ook een prima manier om het zó te doen.
Dank voor de toevoeging!

@ Edwin

Dwang is nooit goed. Ik kan me goed voorstellen dat jij dat zo ervaren hebt. Jammer dat de docenten in kwestie jou daarin niet gezien hebben. Zo help je het leerproces niet vooruit natuurlijk.

Wat voor mij voorop staat is dat je als trainer moet vertrouwen op je intuïtie. Het "nu" is altijd belangrijker dan wat je in je hoofd hebt zitten. Ga dan ook pas groepjes verdelen als het klimaat daar rijp of veilig genoeg voor is. Als cursisten het leuk vinden. En vooral: als het leerproces daar bij gebaat is.

Meestal blijf ik bij het vertrouwde concept. Maar het is voor mij essentiëel om over gereedschap (zoals ik deze oefeningen zie) te beschikken als het wél zinvol is om groepjes te husselen.
Ik heb ook wel eens gezien dat twee mensen die naast elkaar zaten het niet zo goed met elkaar konden vinden. Zonder dat je dat nou meteen "bespreekbaar maakt", kun je met de oefeningen hierboven mensen van elkaar scheiden. En wat natuurlijk lastig blijft: wat in het belang van de één is kan dat niet zijn voor de ander.

Het ligt ook wel aan het soort cursus. Doe je een cursus "zoeken op internet" dan is groepjes husselen wellicht minder zinvol dan bij een cursus "omgaan met teleurstellingen" :-)

Daniëlle said...

Het is in ieder geval al beter dan vroeger op school, als er met gym gekozen moest worden. Gelukkig was ik goed in sport maar de klasgenootjes die er iets minder goed in waren bleven altijd over (daar zou ik een trauma van krijgen). Dan toch maar liever een groepje formeren op de manieren zoals hierboven beschreven.

Marina Noordegraaf .... said...

@ daan
nu je 't zegt: ik was zo'n "niet zo'n goede in gym" :-( En in dat geval had ik het ook leuker gevonden als de groepjes a la hierboven door elkaar gehusseld werden. Zo zie je maar, het ligt helemaal aan de context wat het beste is om te doen. Bedankt voor het verhelderen :-)

Hans said...

Bij de gymles op school werd vaak het 1,2,3,4 systeem gehanteerd door de gymleraar. Daar gingen we natuurlijk rekening mee houden :-)

Met die gekleurde stickertjes is wel heel leuk. Zeker als je je eigen kleur niet kunt zien.

Anonymous said...

@Marina Ik heb even gegoogled op Belbin. Er gaat geen lampje branden, maar het is wel een soortgelijke manier van rollen identificeren als ik toen meemaakte. Ongetwijfeld zullen er meer modellen zijn die op die manier te werk gaan.

Leuke en sterke post hoor, het heeft me namelijk toch weer even aan het denken gezet hoe ik bij een volgende workshop/cursus eens op een andere manier de groep zal indelen.

Marina Noordegraaf .... said...

@ hans
dat 1,2,3,4 is natuurlijk maar symptoombestrijding. Misschien had een lesje "iedereen telt (meer dan winnen)" wel beter geweest :-)

@marc
leuk om te horen!

Anonymous said...

leuk stukje! en geweldige site die ImprovEncyclopedia. Dank voor de tip.

Marina Noordegraaf .... said...

leuk dat je er wat aan hebt en ook dat je reageert!

Unknown said...

Hoi Marina,

Een leuk overzicht, ook bruikbaar binnen scholen, jeugd- en jongerenwerk.
Toevallig loopt hier ook op een Scoutingforum een discussie over. Ik heb jou tips er ook even tussen gezet. Maar misschien dat jij er ook nog iets nuttigs uit kunt halen: http://www.scoutingforum.nl/topic.asp?TOPIC_ID=6362

Marina Noordegraaf .... said...

@ jeroen.
ik moet er voor inloggen en dat doe ik liever niet. kun jij nog een tipje van de sluier oplichten?

Unknown said...

Moest inderdaad inloggen. Merk je niet als je standaard ingelogd staat :D

Als het goed is moet je er nu ook zonder inloggen bij kunnen.

Marina Noordegraaf .... said...

@ jeroen
gelukt. thnx. ben jij dat met die tralies voor je hoofd? :-)

www.flickr.com